Het Leuker Voedselbos is een samenwerking van boer Mark Venner in Baexem, Stichting Voedselbosbouw, Stichting IKL-Limburg en de Grootouders voor het Klimaat.

De Grootouders voor het Klimaat sporen al jarenlang de politiek aan om klimaatverandering serieus te nemen. Maar ze willen meer: CO2 terugvangen uit de lucht en boeren helpen om klimaatvriendelijk te boeren. De Grootouders voor het Klimaat crowdfunden voor het plantgoed en doneren het bedrag via Stichting Voedselbosbouw aan de boer.

Stichting Voedselbosbouw Nederland ontwikkelt en exploiteert voornamelijk grootschalige (> 5 ha.) voedselbossen ten behoeve van een duurzame voorziening in de behoeften aan onder meer lekker en gezond voedsel, een vitale natuur en een aantrekkelijk biodivers landschap.

De komende vijf jaar willen zij minimaal 150 hectare voedselbos aanleggen op landbouwgrond. Dit programma ‘Duurzame Doorbraak Voedselbosbouw’ wordt mede mogelijk gemaakt door stichting DOEN, het ministerie van LNV en Greenchoice. Voor het project in Baexem biedt de stichting boer Mark gratis deskundige ondersteuning, het ontwerp, hulp bij aanleg en advies over de exploitatie van het bos.

Boer Mark Venner kwam via Stichting IKL in aanraking met voedselbossen. Hij en zijn twee broers en zus willen het gangbare melkveebedrijf van hun vader niet voortzetten. Mark wil werken met de natuur. Een voedselbos zou de 50 melkkoeien kunnen vervangen en het monotone grasland kunnen omvormen tot biodiverse natuur. Het idee voor het Leuker Voedselbos was geboren. De 10 – 15 hectaren worden in stappen van vijf hectare per keer omgevormd, en de koeien van vader verdwijnen langzaam van de rest van het land. Op de laatste vijf hectare laat Mark wellicht nog 2 of 3 koeien lopen uit educatief oogpunt. De koeienstal aan de Leukerweg met 300 zonnepanelen blijft bestaan. Hiervoor gaat Mark met zijn broers en zus het komende jaar mooie plannen bedenken.

Stichting IKL-Limburg staat voor Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen Limburg. Deze stichting ondersteunt als lokale partner bij het ontwerp en plantdagen, en is belangrijk verbindend element tussen VBNL en Limburgse boeren.

Planning

Afhankelijk van het weer zal eind januari, begin februari de eerste plantdag zijn. Dan worden er bomen en hagen geplant om het land beschutting te bieden. Dit gaat om inheemse soorten die het goed doen in Limburg. Vanaf die plantdag lopen er op de 5 hectare geen koeien meer rond. Het land kan herstellen en eventuele grondwerkzaamheden worden uitgevoerd.

Het komende half jaar wordt gewerkt aan het ontwerp, zodat de bijzondere en eetbare planten besteld kunnen worden om in het najaar van 2020 (plantseizoen) te planten. Na ongeveer vijf jaar kunnen we de eerste oogsten verwachten.

Jaarlijks Leuker Bosfeest: ieder jaar zijn de Leuker Bossponsoren uitgenodigd om te komen kijken en proeven van het Leuker Voedselbos en de ontwikkeling te volgen. Boer Mark en zijn familie vinden educatie enorm belangrijk en ook alle kleinkinderen zijn meer dan welkom!

Financiën

Het definitieve ontwerp van het voedselbos heeft uitgewezen dat de kosten wat lager uitvallen dan oorspronkelijk begroot. Het plantgoed van dit voedselbos  kost €10.000 per hectare. Dat komt neer op €1,00 per vierkante meter.

Het plantgoed is heel gevarieerd: van dure bomen zoals een pecannoot of walnotenboom, tot exotische soorten als kiwibessen, nectarinebomen of bijzondere hazelnotensoorten. Maar ook goedkopere Hollandse bomen en struiken zijn nodig om de eerste hagenstructuur aan te leggen zodat het bos beschutting krijgt en zich sneller kan ontwikkelen. Als laatste zullen er na een paar jaar nog meerjarige kruiden worden geplant.

De donaties lopen via stichting Urgenda naar stichting Voedselbosbouw Nederland, beide hebben een ANBI-status.

CO2 opslag

Een voedselbos neemt, gemiddeld over een lange periode, zo’n 10000 kg per hectare per jaar op. Als we uitgaan van een periode van 20 jaar, dan betekent het sponsoren van plantgoed voor 10 m² dat daarmee 200 kg CO₂ in de bomen en de bodem wordt opgeslagen. En voor 100m² is dat 2000kg. Is dat veel of weinig? De gemiddelde uitstoot van een huishouden in Nederland is ongeveer 20500 kg per jaar (Milieu Centraal). In jouw geval is dat misschien minder, doe een test op Milieu Centraal.

Een voedselbos is een duurzame en gifvrije manier van landbouw: een bos waarin de meeste soorten eetbaar zijn en gevarieerd en gezond voedsel leveren. Een voedselbos legt evenveel CO2 vast als een natuurlijk bos en is daarmee een klimaatvriendelijke vorm van landbouw bedrijven. Bovendien zijn voedselbossen klimaatbestendig: ze kunnen beter tegen hittegolven en extreme regenbuien dan veel andere vormen van landbouw.

De eerste vijf jaar produceert een voedselbos nog nauwelijks. De natuur ontwikkelt zich en de bodem verandert langzaam in een bosbodem. Daarna begint het bos ieder jaar meer en veelzijdiger voedsel te produceren in verschillende lagen van het bos: van noten, tot vruchten tot kruiden en scheuten. Er wordt geen (kunst)mest of pesticide gebruikt en er loopt geen vee. Maar wel wordt er goed nagedacht welke planten nodig zijn om het natuurlijke systeem zo goed mogelijk te laten functioneren. De natuur zelf zorgt na een paar jaar voor plaagbestrijding.

Er zijn verschillende soorten voedselbossen, van ‘romantisch’ tot ‘praktisch’, afhankelijk van de wensen van de boer. Het oudste voedselbos van Nederland, Ketelbroek, heeft Stichting Voedselbosbouw veel geleerd. Het laat zien dat na een jaar of acht de oogst en opbrengst per hectare veel groter zijn dan bij gangbare landbouw. Ook is de biodiversiteit na enkele jaren al even groot als nabij liggende natuurgebieden.

Er is in Nederland niet veel ruimte voor nieuw bos, maar op boerenland liggen veel kansen voor voedselbos!

Lees meer over Voedselbossen:
• Definitie Voedselbos
• Stichting Voedselbosbouw
• Voedselbossen in de Volkskrant: de smaak van de zomer.
• Voedselbossen bij Tegenlicht
• Groenkennisnet (WUR) over voedselbossen.
• Okkerheide
• Voedselbosvlaardingen
• Voedselbos Zeewolde
• Voedselbos Papendrecht